Investeren in een leefbare samenleving

Cultuur verbindt, draagt bij aan de kwaliteit van leven en versterkt het creatieve vermogen en daarmee onze samenleving. Daarom zou cultuur­educatie en -participatie breed verankerd moeten worden in de samenleving, binnen het onderwijs en in zorg en welzijn, vindt het Landelijk Kennisinstituut Cultuureducatie en Amateurkunst (LKCA).

‘De betekenis van zelf muziek maken, dansen, poëzie schrijven of toneel spelen voor de persoonlijke ontwikkeling blijft nog onderbelicht,’ stelt directeur Sanne Scholten van het LKCA, dat ijvert voor goede cultuureducatie en participatie aan culturele activiteiten voor elke burger. ‘Onderzoek toont aan dat muziekbeoefening bijdraagt aan de ontwikkeling van empathische, sociale en creatieve vaardigheden. Dat is iets wat we in de huidige samenleving goed kunnen gebruiken. Cultuur maakt dan ook deel uit van het onderwijscurriculum, al blijft in Nederland – anders dan in andere landen – het aandeel van cultuur in het onderwijs achter. Terwijl kinderen, alle kinderen, de kans moeten krijgen om zichzelf zo goed mogelijk te ontwikkelen.
Dit sluit aan bij het nieuwe advies van de Onderwijsraad dat pleit voor decentralisering van onderwijstaken, en een integraal gemeentelijk beleid rondom jeugd, waar onderwijs, zorg, welzijn en cultuur onder vallen. In een recente column onderschreef VNG-voorzitter Jantine Kriens dat de lokale overheid een groeiende verantwoordelijkheid heeft in opvoeding en ontwikkeling van kinderen en dat gemeenten die alleen maar samen met ouders, leerkrachten, buurtbewoners, schoolartsen en andere professionals kan dragen: ‘It takes a whole village to raise a child.’

Hetzelfde geldt volgens Scholten voor het belang van cultureel aanbod in zorg en welzijn. ‘Het effect van musiceren op je brein en je welbevinden is aantoonbaar positief. Zo kan muziek helpen bij de behandeling van jongeren met autisme of gedragsproblemen. En in verpleeghuizen zijn culturele activiteiten een prima manier om te voldoen aan de nieuwe prestatieafspraken waarin niet alleen zorg, maar ook het verhogen van de levenskwaliteit van bewoners is opgenomen. Culturele activiteiten werken verbindend en helpen bij eenzaamheidsbestrijding of integratievraagstukken. Wie cultuur beoefent, neemt actief deel aan de samenleving. Voorzieningen voor cultuur en zichtbare cultuuruitingen komen de leefbaarheid en aantrekkingskracht van steden en regio’s ten goede. Ze verhogen de kwaliteit van leven.’
Venlo heeft de afgelopen jaren gewerkt aan de aantrekkelijkheid en leefbaarheid van de gemeente en zette daarbij cultuurparticipatie actief in. Het resultaat: de gemeente is qua inwoneraantal gegroeid tot de tweede grootste gemeente van de provincie Limburg. Scholten: ‘De stad laat zo zien dat cultureel actieve burgers leiden tot een actieve stad met grote aantrekkingskracht.’

In Velzen trekt de gemeente extra geld uit voor cultuureducatie en -participatie in het sociale domein, met name de jeugdzorg. ‘Een investering in de toekomst,’ aldus cultuurwethouder Robert te Beest: ‘Cultuur is een belangrijk onderdeel van de totale vorming van jongeren. Ze worden creatiever, socialer en leren op een andere manier met problemen omgaan. Op dit moment komen we geld tekort in de jeugdzorg. Desondanks reserveren we nu bewust budget voor cultuureducatie in het sociale domein, omdat dit op termijn tot een minder problematische jeugd leidt en dus lagere kosten. We investeren hiermee ook in de toekomst van het culturele leven in Velzen. De kinderen van nu moeten dat straks voortzetten.
Ook de gemeente Lansingerland investeert in culturele voorzieningen om de kwaliteit van leven en aantrekkingskracht van de gemeente te verhogen. Cultuurwethouder Van Tatenhove vertelt. ‘Onze gemeente bestaat uit drie dorpskernen. In onze cultuurnota Bruisen, binden en boeien bepleiten we investeringen in multifunctionele accommodaties in elke kern om te oefenen en te presenteren. Dat vereist wel goede exploitatie. Cultuur zorgt voor verbindingen. Daarmee hoort het bij het sociaal domein. Jong en oud ontmoeten elkaar, en zijn samen actief. In fanfareorkesten bijvoorbeeld. Voor senioren organiseren we ook culturele activiteiten in nabijgelegen steden. Maar ook in de eigen buurt moet iedereen kunnen genieten van wat dorpsgenoten presenteren. Dat hoeft niet spectaculair en groots te zijn. We zijn trots op wat we zelf in huis hebben, wars van stadse fratsen.’

Bereikbaar
Scholten: ‘Laat cultuur integraal onderdeel uitmaken van het bredere gemeentelijke beleid op het gebied van onderwijs, sport, vrije tijd, jeugd, ouderen, zorg, welzijn, armoede, integratie, economie en ruimtelijke ordening. Met een integrale benadering vanuit het perspectief van de inwoner zijn er goede redenen en kansen voor samenwerking tussen al deze beleids­terreinen en sectoren. Door de ontwikkeling van kinderen, de samenhang in de wijk, welzijn en gezondheid als leidraad te nemen, kom je vanzelfsprekend tot samenwerking en nieuwe oplossingen. Het is een verantwoordelijkheid voor de lokale politiek om hier stappen in te nemen.’
‘Maar ook de cultuursector zelf kan bijdragen aan het integreren van cultuur in de samenleving. Denk aan professionele kunstenaars die op scholen kinderen inspireren, of dansers die optreden in een verzorgingshuis. Ook topgezelschappen dragen hieraan bij door verschillende activiteiten op scholen in wijken. Kortom: genoeg redenen om het maken, beleven en delen van cultuur mogelijk te maken en te stimuleren. Maak cultuur bereikbaar voor iedereen en zorg voor betaalbare voorzieningen. Daarbij hebben alle overheidslagen een rol. Het zou zeer helpen als het nieuwe kabinet deze visie ondersteunt en in samenwerking met gemeenten vormgeeft.’ ■

Dit artikel is geschreven door Ellen Röling. Meer weten? Klik dan op de volgende linkjes:

• • Cultureel kapitaal, debat over cultuureducatie en cultuurparticipatie
  • Gemeenteraadsverkiezingen 2018
  • Handreiking Basis voor Cultuureducatie
  • Basis voor Cultuurparticipatie, agenda van de toekomst
  • Inspiratiegids Lokaal beleid
  • Handreiking lokaal beleid ouderen en cultuur
  • Monitor Amateurkunst 2017
  • Review Cultuureducatie met Kwaliteit
  • Tien jaar onderzoek cultuureducatie en cultuurparticipatie
  • Zicht op actieve cultuurparticipatie 2016
  • Feiten en cijfers cultuureducatie en cultuurparticipatie