Public Value: een zoveelste nieuw paradigma?

Waardecreatie, maatschappelijke betrokkenheid, purpose, bestaansrecht en waarden… termen waarop organisaties in het publieke domein en het bedrijfsleven, maar ook de wetenschap aanslaan. Maar waarom eigenlijk? Wat wordt er mee gedaan en wat voegt het toe? Dit artikel geeft antwoord op deze vragen door in te gaan op het thema public value.

Public value beschrijft de bijdrage die organisaties of initiatieven leveren aan de maatschappij, doe wordt waargenomen door een breed publiek. Binnen het thema public value zijn meerdere wetenschappelijke methoden om te meten wat het ‘publiek’ vindt. Geïntroduceerd door Moore (1995) is public value lang alleen toepasbaar geweest binnen de publieke sector en binnen de eigen organisatie, met een focus op de governance.
De laatste jaren heeft het thema zich vooral wetenschappelijk verder ontwikkeld en is public value zowel meetbaar, als toepasbaar en concreet gemaakt voor zowel de publieke als de private sector, waarbij rekening gehouden wordt met de wereld om een organisatie heen. Steeds vaker wordt benoemd hoe belangrijk het is voor organisaties om purpose of public value te hebben. Maar waarom eigenlijk? Wat is de meerwaarde van public value? Wat betekent dit voor de continuïteit? Wat betekent deze ontwikkeling voor de overheid? Of lift iedereen braaf mee en wordt er uiteindelijk niets mee bereikt?

Meerwaarde
Wanneer en hoe creëren wij waarde? Hoe oriënteren we ons op een bredere waardering van behaalde resultaten dan alleen financieel? Relevante vragen voor iedere organisatie, die steeds vaker hardop worden gesteld. Public value kent meerdere definities, maar de meest concrete is die van Talbot (2006), waarin hij public value omschrijft als ‘Public Value is what the public values’. Geen speld tussen te krijgen, maar wat maakt public value zo relevant voor organisaties?
In een wereld waarin financieel-economische groei, het blijven binnen kaders en/of budgetten of het realiseren van verkiezingsbeloften niet langer wordt gezien als de enige zaligmakende succesfactor, is public value voor een organisatie in zowel de publieke als de private sector van belang. Maar waarom? Simpel gesteld: omdat organisaties moeten. Public value kan niet geforceerd worden door wetten, regels of belastingen. Public value gaat over emoties en percepties. In een wereld waarin, naast prijs en kwaliteit, onderscheidend vermogen ten opzichte van de concurrentie steeds meer op het gebied van public value komt, betekent het ontbreken van public value dat een organisatie wordt gemarginaliseerd. Bilolo (2018) toont bijvoorbeeld aan dat er een verband bestaat tussen de fluctuatie van aandelenkoersen en de public value van een organisatie. Hoe beter de public value, hoe minder de fluctuatie van de aandelenkoers.

Public value is een aanjager van veerkracht en innovatie, omdat het doel waar het publiek en werknemers naar uitkijken, zichtbaar wordt gemaakt en versterkt. Sterker nog, als een organisatie geen antwoord kan geven op de vraag of en hoe haar activiteiten bijdragen aan de maatschappij als geheel, dan vormt dat een risico voor het bestaansrecht van de organisatie, ook in de publieke sector.
Als een organisatie besluit stappen te willen zetten met public value, start dit met gericht leiderschap. Leiderschap heeft de verantwoordelijkheid om, met de organisatie, vorm aan de toekomst van een organisatie te geven. Public value vraagt om een verandering in het DNA van het leiderschap en daarmee in het DNA van de organisatie. Margaret Mead verwoordde het destijds mooi toen zij zei: ‘Never doubt that a small group of thoughtful, committed citizens can change the world; indeed, it’s the only thing that ever has.’ Het begint bij een eerste groep leiders die zich hieraan committeert en het gedachtegoed van public value met overtuiging uitdraagt. Een groep die in staat is om een verandering teweeg te brengen en public value niet meer als een hype te zien, maar als iets wat automatisch geborgd wordt in het gedachtegoed van een organisatie.

Effect op de overheid
Vertrouwen van het publiek is cruciaal voor de stabiliteit van de overheid. Public value ligt ten grondslag aan het goed functioneren van een democratie, vrij vertaald uit Moore (1995). Vertrouwen komt voornamelijk voort uit het gevoel dat goede besluiten worden genomen, besluiten die leiden tot public value en de inspraak (en daarmee legitimiteit) die het publiek daarop heeft. Een overheid die public value creëert voegt, in de ogen van de maatschappij, iets toe aan deze maatschappij. Wanneer de overheid iets toevoegt aan de maatschappij versterkt dat het vertrouwen in de overheid. Dit klinkt logisch, maar wat voegt de overheid toe aan de maatschappij? Hoe wordt dit gemeten en welke effecten heeft dit voor een publieke organisatie?

In een democratische samenleving, waarin om de vier jaar verkiezingen plaatsvinden, is vertrouwen in de overheid van levensbelang. Het publiek kiest volksvertegenwoordigers die de representanten van de overheid (regering/college) controleren. Het realiseren van doelstellingen binnen de vooraf vastgestelde budgetten in de begroting is een mooi resultaat, maar heeft het ook bijgedragen aan de public value van de gemeente of het initiatief? Het inzichtelijk maken van public value, door de overheid aan de maatschappij, is noodzakelijk voor het vertrouwen in de overheid. Voor de overheid betekent het kunnen inschatten en realiseren van public value dat de organisatie direct effect heeft op de wijze van beoordeling door het publiek om haar heen. Het meten van public value wordt steeds noodzakelijker, naast de bestaande financiële parameters.

Public Value Scorecard
Een belangrijke methode om public value van initiatieven en organisaties te meten en de effecten in beeld te brengen en te monitoren is de Public Value Scorecard (Meynhardt, 2015; Lindgreen et al, 2019). Vaak wordt gedacht dat public value het zoveelste nieuwe paradigma is in het rijtje shareholder value, customer value, shared value en corporate social responsibility. Niets is echter minder waar. Veel besturingsparadigma’s hebben het nadeel dat er te veel nadruk op één bepaald aspect komt te liggen, waarmee andere perspectieven buiten beschouwing blijven. De kern van public value is dat het om een multidimensionaal concept gaat dat de eenzijdige benaderingen van al die andere paradigma’s integreert.
Vanuit de wetenschap liggen er twee elementen aan de basis van het concept: (1) waardevol zijn en (2) vertrouwen genieten vanuit het perspectief van het brede publiek. Om deze elementen in beeld te brengen worden er vier aan de psychologie ontleende dimensies gebruikt: sociaal, moraal, esthetisch en utilitaristisch. Voor het meetbaar maken van public value ontwikkelde Meynhardt een scorecard die de public value van ieder project, beslissing of transactie afzet langs vijf dimensies. De hiervoor genoemde vier dimensies, waarvan de utilitaristische is gesplitst in een indicator gericht op nut en financieel-economisch. Of het nu gaat om de evaluatie van een dienst of product, de impact van een voorgenomen initiatief, de (her)configuratie van een proces of het meten van een volledige organisatie, deze methode draagt daar bewezen aan bij. Met de uitkomsten van de scorecard kunnen bijvoorbeeld risico’s en kansen worden geprioriteerd, behoeften gescreend of verkent wat een organisatie nu eigenlijk bijdraagt aan een goed functionerende maatschappij: een wezenlijke basis voor je license to operate. Net als mensen willen organisaties gerespecteerd worden. Ze willen niet veroordeeld, vernederd of genegeerd worden door een publiek dat haar vertrouwen en positieve houding heeft teruggetrokken.

Niet braaf meeliften
Public value is in belangrijke mate het aanspreken van de intrinsieke motivatie van de organisatie gericht op het hogere maatschappelijk doel. Maar veel belangrijker nog, de bepalende reden waarom een medewerker wil werken voor deze organisatie en de wijze waarop de burger of klant denkt over deze organisatie.
Braaf meeliften is daarom geen optie. Organisaties die vooroplopen in de definitie en beleving van public value hebben een hogere tevredenheid onder medewerkers en klanten en dit heeft direct effect op de effectiviteit van de organisatie als geheel. Public value is een thema dat door een veranderende samenleving en nieuwe generaties, steeds meer bekendheid krijgt. Public value is niet nieuw, maar is al jaren diepgeworteld in organisaties. Met een veranderende en kritisch wordende samenleving wordt het één van de belangrijkste voorwaarden voor het bestaansrecht van een organisatie.

Literatuur

• Bilolo, C. (2018). Legitimacy, public value, & capital allocation (Doctoral dissertation, University of St. Gallen).
• Lindgreen, A., Koenig-Lewis, N., Kitchener, M., Brewer, J. D., Moore, M. H., & Meynhardt, T. (Eds.). (2019). Public Value: Deepening, Enriching, and Broadening the Theory and Practice. Routledge.
• Meynhardt, T. (2015). Public value: Turning a conceptual framework into a scorecard.
• Moore, M. H. (1995). Creating public value: Strategic management in government. Harvard university press.
• Moore, M. H. (2012). Recognizing public value: Developing a public value account and a public value scorecard. John F. Kennedy School of Government, Harvard University. Cambridge, MA. USA.
• Talbot, C. (2006). Paradoxes and prospects of ‘public value’. Public Money & Management, 31.