Een burgerbegroting is één van de manieren waarop burgers kunnen beslissen over een budget. In een reeks van drie artikelen presenteren we aantal belangrijke bevindingen van lopend Europees onderzoek naar burgerbegrotingen: DEMOTEC[1]. Hierin worden lessen getrokken uit zeven deelnemende landen: Cyprus, Griekenland, Ierland, Polen, Roemenië Schotland en Nederland. In dit artikel staan de lessen centraal uit experimenten met verschillende soorten burgerbegrotingen.
In een eerder artikel werden de bekendste voorbeelden van een burgerbegroting gedeeld: van de start in Porto Alegre tot recente voorbeelden in Nederland[2]. In dat artikel stonden ook de eerste bevindingen van ons onderzoek naar burgerbegrotingen: de grote verschillen tussen landen; de lock-in effecten; en het zelfvertrouwen als één van de belangrijkste factoren voor het meedoen.
In dit artikel kijken we naar het burgerbegrotingsproces zelf: welke vormen zijn het meest geschikt? Om daarachter te komen zijn verschillende experimenten gedaan, wederom in de zeven deelnemende landen. We hadden varianten waarin participanten drie sessies meededen, andere varianten waarin in twee sessies waren, en we hadden varianten waarin participanten maar één keer meededen. Tot slot hadden we ook een online variant. Deze verschilde in hoe de begroting werd verdeeld, de manier van stemmen.
De bevindingen
Onze bevindingen zijn als volgt:
- Meedoen heeft effect! Participanten die meededen waren enthousiast over hun deelname. Door deel te nemen aan de experimenten ontstond er bij de deelnemers een zinvolle ervaring waardoor ze vonden dat:
- burgerbegrotingen een goede manier zijn om beslissingen te nemen;
- burgerbegrotingen leiden tot goede beslissingen voor hun stad, en
- de beslissingen uit elk[3] burgerbegrotingsproces goed zijn, legitiem zijn en hoe dan ook uitgevoerd moeten worden
- Het verschil tussen online en offline is wezenlijk. De experimenten hebben ons geleerd dat er een verschil is tussen offline en online varianten van PB-processen. We geven twee voorbeelden van de verschillen:
- mensen die deelnamen aan online versies waren minder enthousiast om in de toekomst mee te doen;
- mensen vinden het moeilijker om consensus te bereiken in online varianten dan in offline varianten.
De positieve effecten van burgerbegrotingen (bevinding 1) zijn op basis van onze onderzoeksresultaten dus minder sterk voor de online varianten. We komen later terug op de implicaties hiervan.
- Geef meerdere stemmen. Over het algemeen wordt het bieden van meerdere opties (stemmen op meerdere opties of het vrij verdelen van een budget over meerdere opties) door de deelnemers als beter gezien. Meerdere opties zorgen ervoor dat mensen vinden dat ze hun voorkeuren beter kunnen uiten. Hoe makkelijk verschillende stemopties zijn, lijkt niet al te veel uit te maken. Maar het lijkt erop dat mensen het niet gemakkelijk vinden om slechts één stem te hebben.
Ten slotte kostte het stemmen op basis van rangschikking of het verdelen van een budget de deelnemers de meeste tijd. Dat lijkt erop te wijzen dat ze dit misschien iets moeilijker vinden. Het vergt meer tijd, maar gezien het feit dat het verdelen van een budget volgens de deelnemers een van de beste opties is, is dat niet in strijd met de kwaliteit. Het is oké als het wat tijd kost!
De lessen
De experimenten laten zien dat de keuze tussen online en offline echt uitmaakt. Deelnemers in online varianten vinden het met name moeilijker om consensus te bereiken; om tot een gedeeld beeld en gedeeld plan te komen. Deze bevinding is, als we die duiden vanuit de literatuur, niet zo gek. Het is al jaren bekend dat herhaaldelijk en face-to-face contact heel goed helpt om gezamenlijke problemen op te lossen[4].
Een belangrijke reden om aan democratische innovaties en participatie te doen, is de mogelijkheid tot ‘democratische ervaringen’[5]. Deze ervaring treedt op als mensen met elkaar in gesprek gaan, iedereen wat anders naar het onderwerp gaat kijken en als daarmee een gedeelde behoefte en gedeeld beeld ontstaat[6]. Deze ervaringen en dit soort gesprekken lukken beter offline dan online. Tegelijkertijd kunnen online varianten toegankelijker zijn: voor meerdere doelgroepen, voor mensen met minder tijd of voor mensen die liever online betrokken zijn.[7]
Daarom is onze belangrijkste les uit de experimenten als volgt: Als inclusiviteit, bereik en gebruiksvriendelijkheid belangrijk zijn, zijn online varianten van burgerbegrotingen de juiste keuze. Als beter (wederzijds) begrip, consensus, goede verstandhoudingen en democratische ervaringen belangrijk zijn, zijn offline varianten de betere keuze. Het zijn echt verschillende keuzes die aan verschillende doeleinden bijdragen.
Doe het gewoon
In het vorige artikel[8] waren ook al aanwijzingen voor het feit dat gewenning en ervaring kunnen helpen. Ook deze experimenten wijzen op het positieve effect van ervaring opdoen. Deelnemers kijken na het meedoen positief naar het instrument: ze zien zichzelf meedoen in de toekomst en zien het een burgerbegroting als iets goeds.
Zowel de grootschalige enquête als de hier besproken experimenten wijzen één kant op: doe het gewoon. Organiseer die participatieve momenten – uiteraard zo goed mogelijk – want de daadwerkelijke ervaring van meedoen is de belangrijkste bouwsteen voor de toekomst.
Tot slot, de bevindingen uit deze stukken worden nog veel dieper uitgewerkt in een handboek dat deze zomer uitkomt.
Voetnoten
[1] Dit project heeft financiering ontvangen van het onderzoeks- en innovatieprogramma Horizon 2020 van de Europese Unie onder subsidieovereenkomst nr. 962553.
[2] https://platformoverheid.nl/artikel/vertrouw-je-jezelf-genoeg-om-mee-te-mogen-doen/
[3] Los van of ze zelf onderdeel zijn geweest of niet.
[4] Zie: Blok, S. (2024). Collective action by citizens’ initiatives: citizens’ initiatives as reflections of the capacity for collective action and a civil society. [Doctoral Thesis, Erasmus University Rotterdam]. En: Ostrom, E., Gardner, R., & Walker, J. (1994). Rules, games, and common-pool resources. University of Michigan press.
[5] Warren, M. (1992). Democratic theory and self-transformation. American political science review, 86(1), 8-23.
[6] Blok, S. Groom, W., & van Buuren, M.W. (forthcoming). Handbook of EU Participatory Budgeting: the next steps towards engagement.
[7] Ibid.
[8] https://platformoverheid.nl/artikel/vertrouw-je-jezelf-genoeg-om-mee-te-mogen-doen/.
Geef een reactie