Rien Fraanje, secretaris-directeur van de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB), bespreekt de invloed van corona op het openbaar bestuur.
In samenwerking met de website Coronapapers.nl laat de Vereniging voor Bestuurskunde (VB) auteurs van deze papers aan het woord. In de “VB Corona Colleges” (VB-CC) vertellen zij in korte digitale bijdragen over hun analyses, en actualiseren deze, in het licht van recente ontwikkelingen.
Hij gaat in op vijf ontwikkelingen die niet in alle opzichten door corona veroorzaakt zijn, maar die wel door corona zijn uitvergroot. Ten eerste de problematische financiën van decentrale overheden, in het bijzonder gemeenten. Gemeenten kennen al langer structurele tekorten, met nadruk op domeinen als de jeugdzorg, en daarachter gaat een structurele onevenwichtigheid schuil tussen taken en bevoegdheden. Corona kwam daaroverheen, met zowel derving van inkomsten als grotere uitgaven. Door steunmaatregelen is de eerste nood geledigd, maar na corona ligt hier een duidelijke opgave voor een nieuw kabinet, ook in relatie tot de herverdeling van het gemeentefonds. Ten tweede de regionalisering, waarbij steeds meer taken naar de regio gaan. Denk aan regiodeals, regionale uitvoeringsdiensten, regionale energietransitie, jeugdzorg. Dat is bijzonder, want de regio is geen formele bestuurslaag, met democratische legitimiteit. Dat is gedoogd, maar de houdbaarheid daarvan wordt mede door corona steeds lastiger, vooral door de (vergaande) invloed van de veiligheidsregio’s. Dat knelt. Ten derde tegenstellingen in de samenleving, die al langer worden besproken, mede door onderzoek van het SCP en het Continue Onderzoek Burgerperspectieven. Corona heeft tegenstellingen versterkt, tussen rekkelijken en preciezen, en tussen groepen mensen die heel verschillend worden geraakt door de crisis, onder meer via werk, inkomen en bestaanszekerheid. Ten vierde de democratische teloorgang. Vooral door corona is besluitvorming gestroomlijnd, met nadruk op daadkracht. Maar een acute crisis is een chronische crisis gebleken. Sommige democratische spelregels zijn buiten werking, hoe herstellen we die? Ten vijfde democratische (on)zorgvuldigheid. Met een nadruk op slagkracht is de rechtstaat deels buiten werking gesteld, vooral via noodwetgeving. Hoe keren we terug naar de oude situatie, met vooral ook tijd en zorgvuldigheid in plaats van vooral slagkracht? Noodwetgeving buiten terugdraaien blijkt lastig, zoals de nog steeds bestaande Crisis- en herstelwet (ingevoerd na de financieel-economische crisis) laat zien. Al deze ontwikkelingen betekenen grote opgaven voor de overheid, terwijl het gezag diezelfde overheid tanende is. De kinderopvangtoeslag (KOT), de nadruk op uitvoeringsorganisaties, en de aanpak van de coronacrisis zelf heeft het vertrouwen niet versterkt.
*Zie de website van de Vereniging voor Bestuurskunde voor meer informatie over de VB Corona Colleges
Geef een reactie