Succesverhalen: in gesprek met jurylid Iris van der Tuin

De Universiteit Utrecht, de Vereniging voor Bestuurskunde, de Vereniging voor Overheidsmanagement en platform O organiseren het Succesverhalenfestival 2021. Hierin worden verhalen verzameld over kleine en grote overwinningen in overheidsland. Het Succesverhalenfestival sprak met Iris van der Tuin, hoogleraar Theorie van de Cultuurwetenschappen aan de Universiteit Utrecht.

In het verhalenfestival wordt van mensen gevraagd hun kleine of grote overwinning in de publieke sector specifiek door middel van een verhaal te beschrijven. Wat maakt voor jou een verhaal mooi en aansprekend?
‘Een verhaal is voor mij mooi en aansprekend als er verrassende elementen in zitten: het kleine bleek van grote waarde, een divers team werd tot een eenheid, op een gebaand pad werd iets onconventioneels bereikt. Dit soort successen zijn niet te plannen; en in het onvoorspelbare zit de verhalende, maar ook de organisatorische kracht. “Weten jullie nog, dat we een keer zoiets bijzonders meemaakten?” Verhalen verbinden zowel binnen organisaties als tussen organisaties en hun stakeholders.’

Wanneer vind jij dat er sprake is van overheidssucces? Welke kanten van succesvol overheidshandelen zijn onderbelicht en welke grote of kleine successen van de overheid zie jijzelf?
‘Overheidssuccessen laten overheden zien als dynamische organisaties die open staan voor verrassingen en die verrassend uit de hoek kunnen komen. Ik moet nu zelf denken aan de gemeente Emmen die als tweede gemeente in Nederland een paspoort uitgaf met een X voor een non-binaire Emmenaar. Ik herinner me een tv-uitzending waarin de jonge transgender het paspoort kwam ophalen. De gemeente had er een feestje van gemaakt met cadeautjes aan de balie en maakte ruimte voor een feestje met bubbels in de hal van het gemeentehuis!’

Hoe kunnen positieve en negatieve verhalen naast elkaar bestaan? Doet de positieve kijk op overheidsfunctioneren in dit festival wel recht aan de werkelijkheid als deze overheid tegelijkertijd fouten maakt?
‘Het is belangrijk dat positieve en negatieve verhalen naast elkaar bestaan en dat zij worden verrijkt door verrassende verhalen die niet onmiddellijk als positief of negatief kunnen worden gelabeld. Een overdaad aan negatieve verhalen bevestigt een oubollig beeld van de overheid als log en traag en top-down. Een overdaad aan positieve verhalen kan worden gelezen als een bewuste keuze om een discours te veranderen. Door verhalen met een verrassingselement te vertellen wordt de ontvanger onderdeel en krijgt de overheid een vriendelijk gezicht.’

Wat is voor jou de meerwaarde van het vertellen van een verhaal? Is er in een tijd van fake news, misinformatie en wetenschapsscepticisme wel behoefte aan nog meer verhalen; zijn er niet juist meer feiten en cijfers nodig?

‘Het vervelende van deze tijd is dat op wetenschappelijk onderzoek en bedrijfsinformatie gebaseerde feiten en cijfers ook voor fake news kunnen worden uitgemaakt. Als dat gebeurt, dan wordt het fundament onder zowel zender als ontvanger weggeslagen. De zender wordt moedeloos, de ontvanger raakt de weg kwijt. Maar verhalen gaan ook over emoties: de verteller verschuilt zich niet achter koude feiten en cijfers, maar ook niet achter gekmakende opinies. Omdat de verteller laat zien dat het vertelde haar aan het hart gaat, zijn verhalen minder vatbaar voor een sceptische blik.’

Welk advies wil je meegeven aan mensen die een verhaal willen schrijven en insturen voor het succesverhalenfestival?
‘Maak je publiek deel van je eigen enthousiasme. Wat heeft jou geraakt in het vertelde? Werk niet met emoties om je publiek te bespelen, maar gebruik ze om te laten zien wat jij zo belangrijk vindt aan je succes. Emoties werken immers aanstekelijk!’