Het blijft fascinerend om te zien hoe de politiek spartelt met de dingen, die door democratische pressie onontkoombaar worden. De Groningers hadden een ‘mazzeltje’: een stevige aardbeving, precies op het goede moment. Het bracht de makke Groningers tot razernij: ‘Nu zijn we klaar met het gedoe’. De politiek had kans gezien nog miljarden kubieke meters gas te verkopen, maar Rutte en Wiebes begrepen dat de tijd nu op was, geen chicanes van de NAM meer over scheuren door gebrek aan onderhoud. Boter bij het puin, en rap een beetje. De energietransitie is ontontkoombaar.
Het is nog geen uitgemaakte zaak of dit nu gaat lopen, maar het lijkt er op. Verbazend blijft: hebben politiek en ambtenaren dit moment niet zien aankomen? Of minder verbazend: hebben ze het wel gezien, maar was tijdrekken nodig voor de gashandel?
‘Waarom is een reisje door de lucht naar Barcelona goedkoper dan een treinkaartje naar Maastricht?’
Ander thema, maar veel vergelijkbaar: als half Nederland onder de druk komt van lawaai en fijnstofuitstoot van Lelystad, waarom denkt iemand in Den Haag dat dit gaat lukken? Ik begrijp daar in ieder geval niets van. Ik vlieg nog maar even laag over.
Het punt is:
- Ons mainportbeleid is niet duurzaam: we moeten minder transporteren, meer maken.
- Dat doet de gehele wereld, dus hoe verdienen we dan ons brood?
- Door het uitbuiten van relatief voordeel: kennis en technologie in start up’s.
De politiek had dat mainportgedoe al lang moeten herijken. De Club van Rome confronteerde ons met de grenzen van de groei in 1972, maar in Davos slaat iedereen elkaar op de schouders dat we weer zo mooie groeicijfers hebben. Maar we weten al een halve eeuw dat die grenzen er zijn.
Met het absurdistische beleid in de luchtvaart zijn we al jaren doende: waarom is een reisje door de lucht naar Barcelona goedkoper dan een treinkaartje van Amsterdam naar Maastricht? Een reden is de onbelaste brandstof en niet doorberekende kosten aan de luchtvaart, want de economische waarde is zo groot.
Moeten die toeristische vluchten naar Lelystad? Uitstel van dat besluit tot een herindeling van het luchtruim biedt geen soelaas. Dan schuiven we de contradicties in het beleid verder voor ons uit, zonder ingrijpende herwaardering van het beleid.
Natuurlijk: Rotterdam en Schiphol zijn banenmotoren. Maar ons ‘handels- en geldkapitalisme’ is zijn bloei voorbij. Het einde van de fossiele energievoorziening wordt de nekslag voor Rotterdam. China is binnenkort niet alleen de werkplaats, maar ook de transporteur van de wereld. We zullen onze economie moeten aanpassen aan de veranderingen in de wereld. Dat betekent dat we een transformatie moeten inzetten. Dat moet voorzichtig, want werkgelegenheid zal het kosten.
De luchtvaart is de laatste grote transporteur, die op fossiele brandstoffen draait. (Schepen kunnen zeilen, of andere schone voortstuwing vinden. Treinen komen uit China.)
De groei van het toerisme naar de Middellandse Zee is het laatste waarover drukte gemaakt moet worden. Dus een rem daarop door de prijs te verhogen is prima. Die rem is ook doseer baar. We kennen de curves van vraag en aanbod en de elasticiteiten. We hebben zelfs ervaring met een belasting op vliegtickets. Die bestond maar kort. Het bleek tot verdringing te leiden naar andere luchthavens. Prima effect, maar misschien niet helemaal goed gedoseerd. Na een jaar verdween deze maatregel weer.
In het huidige regeerakkoord staat ook dat we die belasting opnieuw overwegen.
Mijn advies: meteen maar doen.
Als het besluit valt dat het beleid anders moet en dan Lelystad overbodig blijkt, ontstaat er narigheid. Maar waarom zouden we door gaan met een luchtvaartbeleid dat in strijd is met het gezond verstand? Dat is een lastig probleem. De overheid is specialist in het naast elkaar laten bestaan van onlogische en strijdige doelen, dat is een simpele politicologen gemeenplaats.
‘Het einde van de fossiele energievoorziening wordt de nekslag voor Rotterdam’
Daarin zit de narigheid: het parlement is sinds 2009 verbonden met dit beleid. De Alderstafel heeft de verbindingen gelegd met de provincies en lokale overheden. De methode is simpel: je knipt het probleem op in stukken, die verschillende machthebbers en procedures kennen. Zo trek je onwillige partijen mee in een proces (‘daarover gaan wij hier niet’) en kun je bij protesten zeggen: ‘U zat er zelf bij…’.
Het politieke gespartel is in dier voege te begrijpen: het staat zo stom als je ‘ten halve keert’ en ‘ten hele dwalen’ gebeurt pas na de volgende verkiezingen. Dit mechanisme verklaart het vermogen van de politiek om ‘ruïneuze paden’ tot het bittere einde af te lopen. Een mooie luchthaven Lelystad, waarin miljoenen zijn geïnvesteerd, die niet wordt gebruikt, het is een schrikbeeld voor partijen die wellicht aan hun eerdere stellingen en stemmingen worden herinnerd. De prijs van ‘ten hele dwalen’ is vermoedelijk veel hoger, maar ligt weer een verkiezing verder op.
Het voorbeeld van de Fyra is misschien sprekend: een inferieur product, een pijnlijk besluit, een opstandig parlement en een oordeel over de kwaliteit en de stupiditeit van de genomen besluiten, maar dan is de lei weer schoon. Dat is een aantrekkelijk perspectief. Mijn advies: volg de wens van de bewonersdelegatie en neem de totale beleidsbeslissingen opnieuw.
Over geluid en milieu heb ik het niet. Daarover ging het eerder. We hebben bezuinigd en verzelfstandigd, dus de rijksbureaucratie mist de kennis en ambachtelijkheid voor een onaantastbare hinderprognose of MER. Dat is kwalijk genoeg. Maar als we aandringen op de rationele logica waarmee besluiten zoals hier aan de orde moeten worden genomen, dan hebben we metingen en berekeningen ook helemaal niet nodig.
De burgers zijn genoeg ‘geschiphold’ en gaan op 21 maart naar de stembus. Ik durf nog wel een prognose aan. De bewindsvrouw heeft iets meer tijd nodig en de ultieme besluitvorming kan pas na 22 maart op de agenda komen.
Tom van Doormaal zegt
Inmiddels word ik steeds meer geboeid door de verhoudingen binnen politieke partijen. Een PvdA wethouder uit Lelystad is voor: thema werkgelegenheid. Alleen is de rest van zijn partij vermoedelijk tegen, ook in het bedreigde landelijke gebied. Wat moet de PvdA doen?
Ook D66 heeft het lastig: als je groene doelen van het regeerakkoord serieus neemt… Pechtold verklaarde zich in een verkiezingsbijeenkomst voor uitstel. Dat is wel boeiend.
Maar D66 zou zo veel ongerechtigheid in de procedures moeten zien, dat afstel de enige optie zou zijn; de bewoners zijn genoeg geschiphold.
Waarom afstel? Omdat onze schidzofrenie over groei en milieu nog eens tegen het licht moet worden gehouden. Hoe kunnen we voor de Parijse akkoorden zijn, maar de ongebreidelde groei van de luchtvaart wel een acceptabel beleidsdoel noemen?